بلبرینگ چیست؟
بلبرینگ یکی از قطعات اصلی و مهم در بسیاری از ماشینآلات و دستگاههای مورد استفاده در صنایع مختلف است. بلبرینگ از اصطلاح انگلیسی Ball Bearing گرفته شده که به معنای حمل بار و تحمل نیرو در ساچمههای غلتان است. این کلمه در واقع به معنای توپهای حامل است که به عنوان یاتاقان یا چرخدنده چرخشی یا توپی شناخته میشود.
استفاده از بلبرینگ در تمامی وسایلی که میچرخند مانند صندلیهای چرخان، به منظور جلوگیری از ایجاد اصطکاک و ساییده شدن سطح در حال چرخیدن به کار گرفته میشود. به عنوان مثال در صنعت خودروسازی، وجود بلبرینگ به حرکت و چرخش اجسام سنگین مانند چرخهای اتومبیل کمک میکند. بلبرینگها با هدف گردش اجسام سنگین در کنار یکدیگر و جلوگیری از ساییدگی آنها با کاهش اصطکاک تولید میشوند و یکی از مهمترین اختراعات بشر به شمار میروند. اگر بلبرینگها وجود نداشتند، لوازم مورد استفاده در صورت چرخیدن و ایجاد اصطکاک و سایش دچار فرسودگی شده و نیاز به تعویض زودهنگام داشتند. البته باید دقت کنید که باید نمونههای اصل این محصول را تهیه کنید که بتوانند وظایف خود را به درستی انجام دهند.
اجزای سازنده بلبرینگ چیست؟
هر بلبرینگ از قسمتهایی تشکیل شده است که هر کدام ویژگیهای منحصر به فرد خود را داشته و مطابق با آن وظیفهای را بر عهده دارند. این اجزا عبارتاند از:
قفسه
ساچمه
کاسه نمد
رینگ (کنس) داخلی و خارجی
1) قفسه بلبرینگ
قفسه یکی از مهمترین قسمتهای بلبرینگ است که ساچمه را در بر گرفته است. جلوگیری از تماس ساچمهها با یکدیگر و هدایت حرکت آنها، بر عهده قفسه است. قفسهها به سه صورت جامد، پلیمری و پرس شده وجود دارند. جنس قفسه جامد که از طریق ماشین کاری ساخته میشود از برنج و فولاد است. همچنین قفسه پلیمری از پلاستیک جامد و با استفاده از قالب تزریق ساخته میشود. در نهایت قفسه پرس شده از ورقهای فولادی و برنجی تولید میشوند. انتخاب این عضو میتواند نقش اساسی در روند کاری بلبرینگ داشته باشد. به همین جهت توجه به سرعت چرخش آن، محدوده دما، محدودیت صدا و محدوده گشتاور راهاندازی و اجرای آن باید در نظر گرفته شود.
2) ساچمه
ساچمهها یا همان عناصر غلتان، در انواع مختلف گرد، سوزنی، استوانه ای، مخروطی و بشکه ای وجود دارند. ساچمهها بر اساس شکل ظاهری میتوانند کاربردهای متفاوتی داشته باشند. جنس تمامی آنها اغلب از آلیاژ فولادی کروم با میزان خلوص بالا، سرامیک و پلاستیک است. ساچمه گرد از جمله کاربردیترین و پرمصرفترین نوع ساچمه است. این قطعه در برابر نیروی وارد آمده به بلبرینگ مقاومت بالایی داشته و از آن در برابر آسیب محافظت میکند. انواع دیگر ساچمهها مانند مخروطی به منظور تحمل نیروهای اضافه در جهتهای شعاعی و محوری مورد استفاده قرار میگیرند.
علاوه بر این ساچمههای استوانه ای نیز قدرت تحمل زیادی از خود نشان میدهند. فاصله موجود بین ساچمههای استوانه ای موجب فرسایش زودهنگام آنها میشود. بر خلاف آنها ساچمههای بشکه ای به دلیل وجود فاصله کافی هرگز با یکدیگر برخورد نداشته و دچار ساییدگی نمیشوند. علاوه بر این موارد ساچمه سوزنی در ابعاد کوچکتر با هدف استفاده در بلبرینگهای کوچک تولید و وارد بازار میشود.
3) کاسه نمد
کاسه نمد به منظور جلوگیری از نشتی و وارد شدن مواد اضافه از جمله روغن هیدرولیک درون کیجها و بین رولها در فاصله میانی رینگ و کیج قرار داده میشود. کاسه نمدها به منظور داشتن عملکرد مناسب دارای خاصیت ارتجاعی هستند؛ به همین دلیل جنس آنها از ماده الاستومر (نوعی پلیمر) است. این قطعات در دو نوع تماسی ( به منظور تماس با کنس داخلی) و غیر تماسی که هیچ تماسی با حلقه داخلی ندارد، تولید میشوند. میزان درجه حرارت موجود در حین کار تعیینکننده طول عمر کاسه نمد استفادهشده در بلبرینگ خواهد بود.
4) رینگ (کنس) داخلی و خارجی
اصلیترین قسمت تشکیلدهنده بلبرینگها، کنس داخلی و خارجی است. جنس این دو بخش معمولا از نوع فولاد آلیاژی با خلوص بالا است که با هدف نگهداری از ساچمههای در حال حرکت در بلبرینگ قرار داده میشوند. در برخی موارد مانند استفاده از بلبرینگ در صنعت خودروسازی، کنس داخلی و خارجی به دلیل مهم بودن میزان وزن، از جنس پلاستیک ساخته میشوند؛ اما باید این نکته را نیز در نظر گرفت که میزان مقاومت این نوع در برابر حرارت کمتر از نوع فولادی است
مواد و آلیاژهای سازنده بلبرینگ
انتخاب مواد و آلیاژ مورد استفاده در ساخت بلبرینگها، سختی سطحی یا جنس بلبرینگ تاثیر مستقیمی بر میزان کارکرد، درجه سختی و مقاومت بلبرینگها دارد. به طور معمول آلیاژی که برای ساخت بخشهای مختلف مانند رینگ یا قفسه و بخشهای غلتان مانند ساچمهها استفاده میشود، از نوع فولاد کروم دار با درجه سختی بالا است. دلیل این کار، ایجاد مقاومت در برابر ساییدگی به دلیل کربن موجود در آن است. در برخی موارد فولاد سخت شونده سطحی استفاده میشود که بلبرینگ استیل نامیده میشوند. این نوع بلبرینگها در برابر زنگزدگی و خوردگی مقاوم هستند اما در مقابل دارای میزان تحمل بار کمتری هستند. بلبرینگهای ساختهشده از سرامیک با وزن کمتر اما کارایی بیشتر و عملکرد بهتر به منظور استفاده در دور و سرعتهای بالا و همچنین تحمل دمای بالا تولید میشوند. از دیگر سوال هایی که شاید برای بسیاری از کاربران پیش آید این است که استاندارد آلیاژی مواد سازنده بلبرینگ چیست که در ادامه آن را به طور کامل توضیح خواهیم داد.
معمولا سازندگان بلبرینگها از دو آلیاژ تولیدشده با استاندارد AISI 420 و AISI 52100 در ساخت بلبرینگها استفاده میکنند. نوع آلیاژ به کار برده شده در ساخت بلبرینگها بسته به نوع و کاربرد آن مشخص میشود. برای مثال از فولاد با میزان درجه سختیپذیری بالا در ساخت بلبرینگهای بشکه ای بزرگ استفاده میشود. در ساخت بلبرینگهایی که تحت دما و حرارت زیاد هستند و یا در اثر گذر زمان دچار زنگزدگی میشوند؛ فولاد مقاوم به حرارت یا مقاوم در برابر زنگزدگی به کار برده میشود. علاوه بر این برای افزایش میزان مقاومت این نوع بلبرینگها از مواد پلاستیکی و سرامیکی استفاده میشود. همانطور که گفته شد، مواد و آلیاژ مورد استفاده در ساخت بلبرینگ، بسته به نوع کاربرد و عملکرد آن مشخص میشود. در برخی از بلبرینگها از ورقهای فولادی به روش پرسکاری استفاده شده و در برخی دیگر ورق برنجی، پلاستیک، آلیاژ سبکترکیبشده با فولاد و … نیز به کار گرفته میشود.